PANAMARENKO

*

Hij kwam vijf jaar eerder dan ik op deze wereld, Henri van Herwegen. Als kunstenaar later beter bekend onder de naam Panamarenko, een samenvoeging van "Pan American Airlines" en "Company". Ik weet niet precies meer wanneer ik voor het eerst werk van hem zag, maar het zal tijdens Sonsbeek '71 geweest zijn. Hij wilde daar zijn meest bekende werk, 'THE AEROMODELLER' naar toe vliegen. Helaas kwam het luchtschip nauwelijks van de grond maar het idee was fantastisch en mijn belangstelling voor deze Vlaming was gewekt. Hij is mijn derde voorbeeld in dit drieluik.

He came into this world five years earlier than I did, Henri van Herwgewen. Later to be known under his artist's name of Panamarenko, a combination of "Pan American Airlines" en "Company". I don't remember exactly when I first saw his work, but it was probably during Sonsbeek '71, to which he intended to fly his best known work, 'THE AEROMODELLER'. Unfortunately, the airship hardly left the ground but the idea was marvellous and my interest in this Fleming was awakened. He is my third example in this triptych.

Voor mij zijn vormgeving, techniek en wetenschap onlosmakelijk met elkaar verbonden. De kunstenaar bepaalt zelf de rangorde. Hij is baas over zijn eigen werk, tenminste als anderen hem/haar niet dwarsliggen. Bij PANAMARENKO stond vormgeving op een laag pitje en was het de techniek die hem interesseerde, althans dat proefde ik er uit. Het laten zien van die techniek is wat mij aantrok. De schoonheid van een motortje, kabeltje, buisje, knoopje, schroefje of juist de lulligheid van een met tape bijeengehouden luchtschip. Het is mij altijd blijven bekoren.

To me, design, technique and science are indissolubly linked. The artist himself decides on the order. He is the master of his own work, if there's no obstruction that is. Design wasn't so important with Panamarenko, it was the technique that interested him, at least that's what I saw. What attracted me was the way he made that technique visible. The beauty of a motor, cable, tube, joint, screw or even the idiocy of an airship held together by tape. It never ceased to delight me.

*
Art without flying

*

*

Zijn ettelijke pogingen echt de lucht in te gaan mislukten jammerlijk maar leverden prachtige foto's op. Eerlijk gezegd denk ik ook dat het daarom ging. Tegenwoordig noemen wij dat marketing. En die gave heb je of heb je niet.
Zijn wel of niet vliegende toestellen zijn perfect-, maar ook zeer knullig in elkaar gezet. Het is het gezicht van de kunstenaar, zijn uitstraling naar buiten. De restauratoren zitten nu met een probleem, materiaal vervangen of niet.

His many attempts to get airborne failed, but they did provide wonderful photos. To be honest, I think that's what it was really all about. Nowadays we call it marketing. And either you have that gift or you don't.
His objects, irrespective of whether they flew or not, are perfectly but also very poorly constructed. They're the representation of the artist, his official image. Now the restorers now have a problem, whether or not to replace material.

Henri heeft zijn hele leven bij zijn moeder gewoond voor zover ik weet. Een vrij rondvliegende papegaai was zijn huisgenoot. Erotiek komt in zijn werk nauwelijks voor, maar in 1966 maakte hij van 'piepschuim' twee vrouwenfiguren, ze doen mij denken aan de tekeningen van Moore maar ook aan Andy Warhol. Ik heb ze nooit in het echt gezien maar op deze foto is weinig erotiek te bespeuren. Ze passen ook totaal niet in de rest van zijn oeuvre. Ze lijken gemaakt om te laten zien dat hij ook dat aan kon. Henri 'trad op' als PANAMARENKO. Hij trok een uniform aan en poseerde bij zijn eigen werk of als vlieger bij een DC 3. Het 'fenomeen' kunstenaar is nog niet zo oud. Vroeger was een kunstenaar een ambachtsman, wiens werk gelijk stond aan dat van de timmerman, schilder en metselaar. Met 'fenomeen' bedoel ik dat de kunstenaar onderdeel van het werk wordt. Warhol ging veel verder dan Panamarenko. Henri trad zo nu en dan buiten zichzelf, Andrej Warhola leefde als zijn creatie ANDY WARHOL.

As far as I know, Henri has lived at home with his mother all his life. His flatmate was a parrot, free to fly around. Eroticism makes a minimal appearance in his work, but in 1966 he made two female figures from foam that remind me of Moore's drawings but also of Andy Warhol. I've never seen them for real, but there's little eroticism to be found in this photo. Nor do they fit in with the rest of his work. It looks as though he made them just to prove that he could. Henri 'performed' as PANAMARENKO. He put on a uniform and posed next to his work like an airman alongside a DC3. The 'phenomenon' of artist isn't all that old. The artist used to be a craftsman whose work was on a par with that of carpenter, painter or mason. By 'phenomenon' I mean that the artist became a part of the artwork. Warhol went much further than Panamarenko. Henri stepped outside of himself just now and then, whereas Andrej Warhola lived as his creation ANDY WARHOL.

Molly Peters en Feltra 1966 gemaakt van vilt, door......Hugo Heyrman voor een tentoonstelling in de White Wide Space Gallery.

Molly Peters and Feltra 1966 made from felt, by......Hugo Heyrman for an exhibition in the White Wide Space Gallery.

The First Mind Expansion in Colour (65—66)
Ten paintings of glamorous women and female filmstars. Together with Panamarenko, I made two 3D figures: styropor dolls covered with felt, "Feltra" (1966) and "Molly Peters" (1966).

V1 Barada Jet, 1991

Studies voor insectenvleugel.

Da Vinci achtige schetsen.

Studies for an insect wing.

Da Vinci-like sketches.

TUSSEN DROMEN en DOEN /BETWEEN DREAMING and DOING

*

The Magic of Flying

ICARUS

Mijn 'vliegtoestellen' heb ik nooit gemaakt met de intentie er ooit mee te vliegen. Voor mij was het maken genoeg. Ik had het ook niet gekund, daarvoor ontbrak mij de technische kennis en het lef om de vaste grond te verlaten. Van PANAMARENKO weet ik nog steeds niet of zijn tentoongestelde 'wetenschappelijke' kennis een prachtig spel of echt was.

My 'flying machines' were never made with the intention of ever flying them. For me, just making them was enough. Anyway, couldn't have flown them because I lacked the technical knowledge and the courage to leave firm ground. I still don't know whether the 'scientific' knowledge PANAMARENKO exhibited was acted or real.

Voor Flip is het altijd een echte uitdaging geweest een toestel te bouwen waar hij ook daadwerkelijk mee de lucht in kon. In 1978 deed hij dat voor het eerst. (Voor zover ik weet.) Hij noemde het de 'BradyPlane'. (Bradus is langzaam in het latijns.) Op de zandvlakte bij Ruigoord liet hij zich door een auto aan een lange kabel optrekken. Ik meen dat hij mij ooit vertelde dat dat bijna verkeerd afliep. Toen hij de boel alweer ingepakt had verscheen er een politie auto die poolshoogte kwam nemen omdat men op de radar van Schiphol een 'vreemd' voorwerp had gezien. De BradyPlane heeft daarna nog 3 jaar bij Castricum boven de duinen gevlogen.

For Flip it has always been a challenge to build a plane he could actually make airborne. That he did (as far as I know) for the first time in 1978. He called it the 'BradyPlane' ('bradus' meaning 'slow' in Latin). On Ruigoord's sandy flats, a car pulled him upwards on a long cable. I think he once told me that things very nearly went wrong. After he had packed everything up, a police car drove by to check, because they had detected a 'strange' object on the radar at Schiphol. The BradyPlane went on flying above the dunes at Castricum for another three years.

De piloot zoals het hoort na een eerste vlucht, naast het toestel op de gevoelige plaat.
(Let op helm en kniebeschermers)

Posing beside the machine after a maiden voyag, as befits the pilot .
(Note helmet and knee-pads)



*

Maar Flip wilde meer, hij wilde gemotoriseerd de lucht in en begon weer te bouwen. De gebruikte materialen en constructie methoden worden steeds professioneler. Zodra de motor op de romp staat moet er getest worden daarover schrijft hij dit:

Trouwens kan ik herinneren: de eerste motor warmup had ik op de Groenburgwal gedaan. Ik 'reed' een tourtje om het gracht via de brug van de Staalstraat. De blikken van de mensen waren schitterend om te zien... Gelukkig was geen politieauto in de buurt...

Ik kan het niet beter beschrijven.

But Flip wanted more, he wanted to use by engine power to get into the air, so he started building once more. The materials and methods of construction became ever more professional. The engine had to be tested the instant it was placed on the rump. He writes:

"By the way, I remember I did the first warming up of the engine on the Groenburgwal. I 'drove' around the canal, crossing a bridge on the Staalstraat. It was great to see the expressions on the faces of the passersby ... Luckily there was no police car around..."

I couldn't describe it better myself.

VERSIE 2 1982: kan als light glider of microlight gebruiken worden. De Mont Ventoux op de achtergrond. In A'dam gebouwd (atelier op de Groenburgwal), later na zuid Frankrijk gebracht (op het dak van ons Fiat busje - geen gezicht !). Twee jaren later verkocht aan een vliegcollega.

VERSION 2 1982: can be used as a light glider or as a microlight. Mont Ventoux in the background. Built in Amsterdam (studio on the Groenburgwal), later taken to the south of France (on the roof of our Fiat bus - it looked awful!) Sold to a flyer colleague two years later.

VERSIE 3
1987: het idee: een vliegende fiets met stuur. Control alleen op twee assen. Aleen de vleugels zijn gebouwd (aluminium, multiplex en foam). Geen tijd om af te maken. De vleugels worden later aan een theatergroep gegeven als stuk van een decor.

VERSION 3
1987: the idea: a flying bicycle with handlebars. Control only on two axles. Only the wings were built (aluminium, multiplex and foam). No time to complete it. The wings were later given to a theatre group as part of a decor.

VERSIE 4
1992: laatste project. Bedoeling: zelfstandig rijend start vanuit de top van een helling (zelfde veer principe als die kleine Schucko autotjes - weet je nog !). Takeoff energie via het aandraaien van een slinger. Full control als een echte glider. Kist wordt nooit gebouwd, kost te véél tijd... en geld. Romp van aluminium buizen (argon las).

VERSION 4
1992: last project. Aim: an independent moving start from the top of a rise (same spring principle as the small Schuko cars - remember!). Energy for take-off by cranking. Full control, like a real glider. Body never gets built, costs too much time... and money. Rump made of aluminium tubes (argon welding).

Deze cartoon maakte Flip een paar jaar terug onder het motto: 'hoe kun je makkelijk zelf de lucht in'.
(Let op het voetje en de knoop.)

Flip made this cartoon a couple of years ago with the motto: 'how to get airborne easily on your own.'
(Look at foot and knot.)

Weer terug bij Icarus lijkt wel.

We're back to Icarus, it seems.


*

Maar hij pakt het probleem ook serieus aan en komt tot de volgende oplossing:

But he takes on the problem and comes up with the following solution:

START-UP-FLITE-SYSTEM
1995: Octrooi project voor een zelfstandig "racket" start syteem voor light gliders. Nooit aangevraagd, te duur voor impact. Blijft toch geldig. Makkelijk te vervoeren op het dak van een busje. Maar ja, c'est la vie. Daarna heb ik een echte oldtimer zweefvliegtuig gekocht (Scheibe Spatz L-55), voor héél weinig geld. Toch 10 jaar meegevlogen, tot 2003...

START-UP-FLITE-SYSTEM
1995: patent for project and independent 'rocket' system for light-gliders. Never registered, too expensive for impact. Still a worthwhile idea. Easy to transport on the roof of a transit van. Oh well, c'est la vie. After that I bought a real oldtimer glider, for very little money, (Scheibe Spatz L-55). Still, I flew it for 10 years, until 2003...

*

Met dank aan Flip de knutselaar, tekenaar, wetenschapper, piloot, waaghals, vriend en kunstenaar.
Ik ben blij dat ik je heb leren kennen.

Thanks to Flip the handyman, draughtsman, scientist, pilot, daredevil, friend and artist.
I'm glad I got to kow him.

*

KUNST en EROTIEK

Er zijn twee veel bezochte blogs op dit adres te vinden: De Belgische beeldend kunstenaar Panamarenko en LUST van Peter van Straaten. De zoekers naar Panamerenko zijn zonder uitzondering Belgen, waarschijnlijk scholieren die een werkstuk over de kunstenaar moeten maken. De zoekers die bij LUST uitkomen zijn liefhebbers van erotiek of van Peter van Straaten, soms van beiden. Waar bij Panamarenko de erotiek nauwelijks aanwezig is, is het werk van Peter zonder de meer of minder verhulde erotiek niet voor te stellen. Maar de vorige week overleden Shinkichi Tajiri was een kunstenaar waarvan maar weinig mensen weten dat hij de erotiek in velerlei vormen in zijn beelden, film, foto's en collages verwerkte. Door zijn gehele oeuvre is de erotiek als rode draad terug te vinden, vaak opwindender dan menig porno filmpje.
Erotiek en Kunst, mijn leven is ondenkbaar zonder!

÷÷÷÷÷÷

C o n i j n vliegt...

(Wanneer kunst weer leuk is).

Er zijn maar weinig hedendaagse Nederlandse kunstenaars die bij leven de voorpagina van de NRC halen.
JOOST CONIJN is het vandaag (4/06/10) gelukt.
Met zijn zelfgebouwde OSCAR KILO - NUL 43 is hij van Lelystad vertrokken naar Afrika (hoe krijg je die registratie bij elkaar?).
CONIJN gaat verder dan PANAMARENKO, LEONARDO, (FLIP) of BP, hij bouwt niet alleen tuig om mee te vliegen, hij gaat ook daadwerkelijk de lucht in met zijn bouwsel.
Volgens dit bericht in de NRC heeft hij slechts 65 liter brandstof in zijn tank, waarmee hij vijf uur in de lucht zou kunnen blijven; het lijkt mij aan de krappe kant. Hij moet heel wat sprongen maken om zijn doel te bereiken.

Hij bouwde eerder een auto van hout, die voortgedreven werd door het verbranden van hout en reed daarmee door voormalig oost Europa. Na thuiskomst wil hij een huis gaan bouwen, geïnspireerd door Körmeling, maar dan beter.

Ik hoop dat hij dit avontuur overleeft en niet als zijn illustere voorgangers in het niet verdwijnt, maar als held het NOS journaal haalt.
En als de argeloze verslaggever dan vraagt "Is dit KUNST?" hoop ik dat hij zegt: "Het feit dat u mij dit vraagt laat zien dat u het antwoord niet heeft. Ik kan u geruststellen, ik heb het ook niet. Maar ik heb plezier in het leven, u ook?"

HET WERELDWIJDE WEB

Op 28 januari 2006 ontdekte ik het bloggen, mijn eerste 'post' was een gedichtje van Bordewijk met de titel WERK. Dat was toepasselijk omdat ik mijn blog ook 'Het Werk' had genoemd. Niet vanwege mijn overvloed aan werk, maar omdat ik de jaren daarvoor met M. een maatschap had die wij 'Het Werk' noemden.

Werk

Op zondag werk ik niet, dat spreekt, maar daar heb ik geen voldoening van.

Het wordt pas aardig om te luieren
 als anderen werken.

Dus luier ik ook op werkdagen,
 ja op werkdagen vooral



(Ferdinand Bordewijk 1937).

Sindsdien heb ik meer dan achthonderd maal een ei gelegd, een stukje van mijzelf achtergelaten op het wereldwijde web. Vaak een simpele uitspatting, soms een heel verhaal. Een paar blogs blijken favoriet, waarvan die over PANAMARENKO vooral door Belgen wordt bezocht. Maar ook de blogs over zelf zuurkool maken en de verhaaltjes over het fermenteren, bottelen en etiketteren van mijn wijnen worden regelmatig gelezen. Verder die over het kweken van paddestoelen en natuurlijk het beetje erotiek dat er zo nu en dan insluipt. Het prachtige boek LUST van Peter van Straaten is nu in de ramsj voor nog geen 10 euro, ik denk dat wij het zelf nu ook maar aanschaffen.

Een aantal malen al heb ik op het punt gestaan het bijltje er bij neer te gooien en even vaak ben ik toch weer achter m'n scherm gekropen om een nieuw ei te leggen. Soms hoef ik mijn hersens niet te pijnigen, een gebeurtenis of foto kan aanleiding zijn voor een kort of langer verhaal. Een enkele keer moet ik op zoek, ga ik graven in mijn verleden en kan dan heel persoonlijk worden. Zelf ben ik heel gelukkig met die graafpartijen, ik vind ze zeer waardevol maar merk dat anderen met die openheid niet kunnen dealen, om een nieuw Hollands woord te gebruiken. Ik vind dat jammer, maar het is niet anders. Ik probeer het vuur brandende te houden, maar het kost mij steeds meer moeite.

Zonder brandstof gaat het vuurtje uit.