Een rietkap moet bijgehouden worden. Op z'n tijd schoongemaakt en indien nodig 'gestopt'. De noordkant droogt veel langzamer dan de zuidkant waar de zon op staat. Aan de noordkant verschijnt vaak mos en in bepaalde perioden in het jaar staat het vol met mini-pasddestoeltjes. Bij ons staan er bomen aan die natte kant waardoor er ook nog algengroei ontstaat. Die bomen ga ik deze winter 'kandelaberen', misschien wel zeer fors korter maken, zodat de takken ver van m'n dak blijven.
Als blad op riet blijft liggen in een kil of op een platter stuk boven een kapel vormt het humus en dat is weer een goede voedingsbodem voor groei.
Op sommige rietdaken zie je dan ook wel eens een boompje groeien, ook omdat b.v. eksters hun wintervoorraad tussen het riet verstoppen. Bij het schoonmaken rolden er eikels, wal- en hazelnoten naar beneden. Bij het weer opsporen van hun wintervoorraad kunnen de vogels heel wat schade aan het dak toebrengen.
Bij het aan- en in vormkloppen van het riet gebruikt de rietdekker een 'drijfbord', meestal van 'eigen fabrikaat'. Vroeger altijd van hout gemaakt, eikenhout waarin gaten werden geboord. Het bovenste bord is eigenlijk nog van hout, maar daaromheen is een aluminium plaat 'gevouwen' waarop aluminium ringen (afgezaagde stukjes buis) met krammen zijn bevestigd. Met dit drijfbord ben ik op een van de foto's bezig het mos van het riet los te 'rollen'.
Het bord wat Frans nu gebruikt is gemaakt van een oude nylon snijplank, aaneen gelaste aluminium ringen en een houten steel. Vervorming en slijtage van de ringen treedt nu al op. Het apparaat waarmee Frans het riet op lengte snijdt is nog van zijn vader, het is vele malen gerepareerd en nog gammel, maar hij wil geen ander.
Frans is nu zeventig en gestopt met werken, maar voor oude klanten wil hij nog wel eens het dak op. Ik ken hem al meer dan dertig jaar, hij heeft ons 'oude dak' volgens eigen zeggen een paar keer 'gestopt' en -in z'n eentje- de twee nieuwe daken gemaakt. Hij leerde het vak van z'n vader, die in de winter ook nog zelf riet ging snijden en griendhout kapte. Met de dunne twijgen (tenen) van de wilgen werd het riet op het dak gebonden, de dikkere werden gebruikt om het riet op z'n plaats te houden. Tegenwoordig gaat dat met 5mm dik gegalvaniseerd gestrekt draad en rvs om te binden.
Aan alles is te zien dat Frans zich thuis voelt op het dak, hij weet precies wat hij doet en hoe ver hij kan gaan. Hij is dan ook als rietdekker door heel Europa aan het werk geweest, van zuid tot noord en een beetje in het oosten. Hij vertelde mij vorig jaar dat die traditionele, prachtig begroeide 'nokken' die wij op vakantie zagen door een Nederlandse kweker 'aan de meter' worden geleverd.
De eigenlijk haakse hoek waaronder twee daken elkaar ontmoeten heet de 'kil', het 'rietpakket' is daar bijna dubbel dik, maar ook extra kwetsbaar omdat daar veel rotzooi (blad en vuil) blijft liggen en bij een hoosbui is het net een beek. De kil op de foto onder was dan ook behoorlijk ingesleten, op sommige plekken wel 15 cm diep. Stom genoeg ben ik vergeten daar een foto van te maken. Voor Frans was het een halve dag werk om het weer op te knappen. Ik moest hem beloven het bij te houden, d.w.z. elk jaar even met de bezem erover heen om het vuil te verwijderen. Als ik er niet goed bij kan kan ik 'stoeltjes' bij hem lenen.
Het meest groene deel van het dak mocht ik zelf schoonmaken, dat kon ik doen vanaf de ladder, een stuk veiliger voor mijn gevoel dat aapje spelen via de stoeltjes. Maar evengoed was ik daar een paar uur mee bezig met behulp van het oudste drijfbord, mijn vingers en een bezem. Op een paar kleine gaatjes stoppen na hoefde Frans daar niets meer aan te doen.
Aan de andere kant van het dak waren de problemen groter, Frans had al eerder opgemerkt dat er waarschijnlijk schimmel in het dak zit. Een schimmel die zich pas sinds de laatste tien jaar laat zien, vroeger kwam het dus nooit voor! En geen wetenschapper die kan vertellen waar het vandaan komt, uit de lucht, de regen of zit het al in het riet voordat het op een dak komt?
Je kunt zien waar schimmel zit omdat het riet 'opbolt' en voelen omdat het geen weerstand biedt als je er gewicht op zet. Als je het riet naar buiten trekt zit het aan elkaar gekleefd zoals op de foto hierboven en schimmel is dan duidelijk te zien.
Toen Frans bijna klaar was met zijn werk mocht ik weer helpen opruimen, al de losse troep van het dak vegen en afvoeren. Echt zeker voel ik mij daarbij niet, hoewel de stoeltjes echt niet weg kunnen glijden. Twee grote 'tanden' bijten zich vast in het dak en blijven hangen aan de dikke draad waaraan het riet gebonden wordt. Verder dan twintig centimeter kan je nooit zakken.
Volgend jaar het andere dak.
